تحلیل نو ‌واژگان مصوب فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در کتب زیست‌شناسی متوسطه دوم رشته علوم تجربی

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 کارشناس ارشد فیزیولوژی جانوری، آموزش و پرورش شهر تهران.

2 استادیار دانشگاه فرهنگیان تهران

چکیده

هدف مقاله، بررسی ساختاری و مفهومی لغات معادل سازی شده توسط فرهنگستان در کتب زیست شناسی با تحلیل مروری بر این واژگان است. مطالعات نشان داده­اند که درمیان علوم راهبردی جهان در آینده، زیست شناسی مهم­ترین علم حاضر محسوب شده و نقش مؤثری در حل معضلات عمده جهان خواهد داشت؛ بنابراین تغییرات و معادل سازی در آن می­تواند سرنوشت علم کشور را متاثر سازد. از سیاست‌های فرهنگستان زبان­و­ادب­فارسی، نهادینه کردن زبان فارسی به عنوان زبان علم در ایران می­باشد. دراین میان، کتب زیست‌شناسی متوسطه دوم ازسال ۱۳۹۵دچار تحولات بی‌سابقه شدند؛ درسال۱۳۹۷، تعداد ۲۵ نوواژه به کتاب­ زیست‌شناسی پایه دوازدهم وارد شد. ورود توده‌ای واژگان، سبب واکنش‌هایی ازسوی مخاطبان آن گردید و سیر تغییرات را با چالش هایی روبرو نمود. طبق مطالعات پیرامون نوواژگان کتب زیست شناسی و بازخوردهای موجود دربین مخاطبین، بالاترین اقبال عمومی واژگان درکتاب زیست شناسی دهم 78درصد، زیست شناسی یازدهم 38درصد و زیست شناسی دوازدهم 47درصد لغات معادل سازی شده بوده و استفاده از این واژگان در بین مخاطبان متداول­تر است؛ برای برخی از واژگان، طبق تحلیل‌های رخ داده، پیشنهاداتی برای جایگزینی معادل فارسی آن‌ها ارائه گردیده است و برای سایرین، معادل جایگزینی در منابع بررسی شده دیده نشده است. 

کلیدواژه‌ها


 - آشوری، داریوش (1392). بازاندیشی زبان فارسی. چاپ پنجم. تهران: نشر مرکز.
-  اساسنامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی (۱۳۸۴). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- حبیبی، حسن (1387) سرگذشت واژه گزینی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی از آغاز تاکنون (سرمقاله). ادبیات انقلاب اسلامی (ویژه‎ نامه نامه فرهنگستان)، 10(1): 2-27.‎
- دهقان زاده، اکرم؛ احمدخانی، محمدرضا؛ غیاثیان، مریم سادات؛ سمایی، مهدی (1398). نگاهی تطبیقی به اصول و سیاست‏ گذاری‏ های واژه‏گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و اینفوترم: بررسی موردی چهل واژه. زبانشناسی اجتماعی، 2: 51-68.‎
- زیست شناسی پایه دوازدهم(1398). شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
- زیست شناسی پایه یازدهم(1398). شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
- زیست شناسی پایه دهم(1398). شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
-  عطاریان، رضا؛ شریفی، شیما (1398). سومین آموزشنامه نو واژه‌های زیست‌شناسی(پایه دوازدهم).گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- قربانی، محمدرضا؛ منتظرغیب، مصطفی؛ لطفی ‌پناه، شیرین؛ کرامتی، مرضیه (1398). نقد و بررسی ورود نوواژگان زیست شناسی به کتاب های درسی متوسطه دوم. مجله رشد آموزش زیست شناسی، 111: 14-22.
- کتابی، سعید، عقیلی، مهدی؛ ابوالحسنی، مرجان (2010). جنسیت و رابطه‌ی آن با مقبولیت و شفافیت واژگان نو: بررسی موردی واژگان عمومی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی. زن در فرهنگ و هنر، 2(3): 99-108.‎
- گروه واژه‌گزینی پژوهشکده مطالعات واژه گزینی (1391). مجموعه واژه‌های علوم پایه پزشکی، پزشکی، دندانپزشکی، شنوایی شناسی، علوم سلامت، دامپزشکی. فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ برگرفته از فرهنگ واژه های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی 1376-1389.
- مؤمنی، شیما؛ فخارزاده، مهرنوش (۱۳۹۵). فرایندهای معادل‌یابی فرهنگستان در حوزه رایانه و فناوریِ اطلاعات و پذیرش معادل‌ها در کتب آموزشی. نشریه ادب و زبان، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ۱۹(39): ۲۵۲-۲۳۱.
- نواب‌زاده شفیعی (2014). بررسی تغییرات معنایی و کاربردی وام‌واژه‌های زبان فرانسه در فارسی. علم زبان، 2(3): 107-128.‎