فلسفه حفاظت از محیط زیست در نگاه اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری فلسفه و کلام اسلامی، مدرس پردیس شهید مدرس، دانشگاه فرهنگیان ایلام، ایران.

2 کارشناس ارشد فیزیولوژی گیاهان زراعی، کارمند جهاد کشاورزی شهرستان دره شهر، ایلام، ایران.

چکیده

بحران زیست‌محیطی در جهان امروز یک مسأله قابل‌تأمل است. با وجود صرف هزینه‌های کلان در جهت برقراری پروژه‌های بزرگ فنی برای نیل به حفاظت از محیط‌زیست، خروجی چندان رضایت‌بخشی به بار ننشسته است. به‌تبع آن در سال‌های اخیر اندیشمندان اسلامی را به این مهم رهنمون نموده است که جدای از امور فنی، رویکرد به‌کارگیری فلسفه مبتنی بر دین و اخلاق در جهت تسهیل این مسأله بسیار راهگشا است. در نگاه اسلام ضمن ارج‌نهادن به منابع طبیعی و محیط‌زیست، هدف از خلقت این موهبت‌های الهی را در جهت خدمت‌رسانی به تمام موجودات هستی دانسته‌اند. در نوشتار پیشرو به دو نگرش متقابل در باب عدم حفاظت از محیط‌زیست پرداخته شده است؛ جنبه نخست با رویکردی دینی، بحران محیط‌زیست را در بکار نگرفتن آموزه‌های دینی دانسته است و جنبه دوم با رویکردی غیردینی، تعالیم دینی چون عدم وابستگی و دل‌دادن به دنیا را موجب استفاده بی‌حدوحصر از محیط طبیعی قلمداد نموده‌اند. این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی و با سنجش تطبیقی دو دیدگاه فوق و مبنا قراردادن دین اسلام، مدعی است؛ کم‌رنگ‌شدن آموزه‌های دینی در باب منابع طبیعی و به دنبال آن فاصله‌گرفتن عموم مردم از این تعالیم، در تشدید بحران محیط‌زیست نقش مستقیم دارد و راه‌حل آن را تقویت بعد معنوی فردی و اجتماعی جامعه در مسأله مورد تحقیق دانسته است.

کلیدواژه‌ها


-              قرآن کریم.
-              اصغری لفمجانی، صادق. (1384). اصول تربیت زیست‌محیطی در اسلام، تهران: انتشارات سپهر.
-              بنسون، جان. (1382). اخلاق زیست‌محیطی، ترجمه: محمدمهدی رستمی شاهرودی، تهران: سازمان حفاظت از محیط‌زیست.
-              پرمن راجرز، یوما و مک گیل، ری جیمز. (1382). اقتصاد محیط‌زیست و منابع طبیعی، ترجمه: حمیدرضا ارباب، تهران: نیا.
-              جوادی آملی، عبدالله. (1386). اسلام و محیط‌زیست، قم: اسراء.
-              جوادی آملی، عبدالله. (1380). انتظار بشر از دین، قم: اسراء.
-              وسائل‌الشیعه، قم: مؤسسه آل‌البیت (ع). حر عاملی، محمد بن حسن. (1409)ق. -
-              تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر  نگاهی به اسلام و توسعه پایدار،.- دیرباز، عسگر و حسن دادگر. (1380)
-              صانع پور، مریم. (1382). فلسفه اخلاق و دین، تهران: آفتاب توسعه.
-              طباطبایی، سید محمدحسین. (1383). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: منشورات جماعه طباطبایی.
-              فراهانی فرد، سعید. (1385). اقتصاد محیط‌زیست و منابع طبیعی. تهران: سمت.
-              فراهانی فرد، سعید (1384). سازگاری بهره‌برداری از منابع طبیعی با توسعه پایدار در اسلام، رساله دکتری، دانشگاه تربیت‌مدرس، تهران. 
-              فروغی، محمدعلی. (1396). سیر حکمت در اروپا (رساله گفتار در روش راه‌بردن عقل رنه دکارت)، تهران: هرمس، تهران.
-              کریمیان عظیمی، محسن. (1395). فلسفه طبیعت، همایش ملی آبزی‌پروری و اکوسیستم آبی پایدار. 
-              کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق. (1429 ق). الکافی، جلد سوم، قم: دارالحدیث.
-              محقق داماد، مصطفی. (1384). محیط‌زیست طبیعی از دیدگاه حکمت متعالیه، خردنامه صدرا، شماره 42. 
-              مجلسی، محمدباقر. (1403) ق. بحارالانوار، چاپ دوّم، بیروت: مؤسسه الوفاء.
-              مطهری، مرتضی. (1396). انسان و ایمان، جلد اول، قم: صدرا.
-              نصر، سید حسین. (1379). نیاز به علم مقدس، ترجمه: حسن میانداری، قم: طه. 
-              نوری طبرسی، میرزا حسین. (1320). مستدرک‌الوسائل، قم: مؤسسة آل‌البیت لاحیاءالتراث.
-              هات، جان اف. (1382). علم و دین، ترجمه بتول نجفی، قم: کتاب طه.
-        Wilson, james Q, 2000, "Two Cheers for capitalism", The Public Interst,139: 72-87.